ΑΟΖ Φιλιππίνων - Κίνας, και η Αν. Μεσόγειος

Διεθνές Δικαστήριο απόφαση για τη διαφορά Κίνας - Φιλιππίνων στην Ν. Σινική Θάλασσα.
●   Διεκδικήσεις, δικαιοδοσίες, δικαιώματα, νήσοι, παρεμπόδιση, αλιεία, περιβάλλον
●   κατασκευές επί νήσων, συγκρούσεις σκαφών, επιδείνωση κατά την διαιτησία
Η απόφαση αυτή ισχυροποιεί τα νομικά μέσα αντιμετώπισης της Τουρκίας στην Αν. Μεσόγειο.
✎ Ν. Ιωαννίδης ΟΝΗΣΙΛΟΣ

♛  Το νομικό οπλοστάσιο είναι πολύ καλό, ιδίως όταν συνοδεύεται και από

• θέληση (λαού και ηγεσίας), και 
• ισχύ, (νομική, επικοινωνιακή, και στρατιωτική, κατ΄ελάχιστον).

Περιεχόμενα

Το 2016 το Διαιτητικό Δικαστήριο για το Δίκαιο Θάλασσας εξέδωσε απόφασή του για την υπόθεση Φιλιππίνες εναντίον Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα.
Η συγκεκριμένη απόφαση απορρίπτει τις μαξιμαλιστικές θαλάσσιες απαιτήσεις της Κίνας και ερμηνεύει σημαντικές πρόνοιες της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας.
Αναπτύσσεται στα παρακάτω κεφάλαια.

• Εισαγωγή, σύσταση Διαιτητικού Δικαστηρίου,
• Σύγκριση συμπεριφοράς Κίνας Τουρκίας.
• Η δικαιοδοσία του δικαστηρίου.
• Η επί της ουσίας απόφαση του Δικαστηρίου.
• Θέματα δικαιοδοσίας.
• Τα ιστορικά δικαιώματα της Κίνας
• Καθεστώς νησιωτικών σχηματισμών
• Η παρεμπόδιση που έκανε η Κίνα στις Φιλιππίνες.
• Η παράλειψη της Κίνας να ελέγξει τους αλιείς της.
• Προστασία και διατήρηση θαλασσίου περιβάλλοντος.
• Τεχνητές νήσοι, εγκαταστάσεις και κατασκευές
• Ευθύνη σύγκρουσης σκαφών
• Επιδείνωση της διαφοράς κατά τη διαδικασία.
• Επίλογος.

Υπάρχουν πολλές ομοιότητες και ταυτότητες των ενεργειών της Κίνας στη Ν. Σινική Θάλασσα και της Τουρκίας στην Αν. Μεσόγειο.

Η απόφαση του Διαιτητικού Δικαστηρίου φανερώνει πως τα μικρότερα κράτη μπορούν να αντιμετωπίσουν την αλαζονεία των ισχυρότερων χωρών μέσω του διεθνούς δικαίου.

Η απόφαση αυτή ισχυροποιεί σε πολλά σημεία το νομικό οπλοστάσιο αντιμετώπισης της Τουρκίας.

Εισαγωγή

Στις 12 Ιουλίου 2016 το Διαιτητικό Δικαστήριο, που συστάθηκε σύμφωνα με το Παράρτημα VII της Σύμβασης ΟΗΕ για το Δίκαιο Θάλασσας (ΔΘ) 1982, εξέδωσε την απόφασή του για την υπόθεση Φιλιππίνες εναντίον Κίνας αναφορικά με τις διαφορές των κρατών αυτών στη Νότια Σινική Θάλασσα.
Η συγκεκριμένη απόφαση συνιστά ορόσημο, αφ’ ης στιγμής απορρίπτει τις μαξιμαλιστικές θαλάσσιες απαιτήσεις της Κίνας και ερμηνεύει σημαντικές πρόνοιες της Σύμβασης ΔΘ.
Τα ευρήματα του Δικαστηρίου είναι χρήσιμα και για την Ανατολική Μεσόγειο υπό το φως των υπέρμετρων αξιώσεων της Τουρκίας στον θαλάσσιο χώρο της περιοχής.
...
Το 2009 Μαλαισία και Βιετνάμ κατέθεσαν κοινή δήλωση ... καθορισμό της υφαλοκρηπίδας πέραν των 200 νμ.
Η Κίνα αντέδρασε με ρηματική διακοίνωση. Παρουσίασε χάρτη εννέα σημείων με τις διεκδικήσεις της.
Ο χάρτης υπήρχε από το 1948,5 αναφέρθηκε επίσημα το 2009.
Η Κίνα διεκδικεί κυριαρχία εφ’ όλων των νησιωτικών σχηματισμών και, κατ’ επέκταση, κυριαρχικά δικαιώματα και δικαιοδοσία επί των παρακείμενων σε αυτούς υδάτων σε θέματα αλιείας και υδρογονανθράκων.

Το 2013 οι Φιλιππίνες προσέφυγαν σε διαιτησία προσβάλλοντας τη νομιμότητα της κινεζικής διακεκομμένης γραμμής. Η Κίνα αρνήθηκε να συμμετάσχει προκρίνοντας διαπραγματεύσεις.

Ταυτόσημη είναι και η θέση της Τουρκίας, ...προτιμά την τακτική των συνομιλιών. Η Τουρκία:

• δεν έχει αποδεχθεί τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης (Χάγης) 
• ούτε είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση ΔΘ. 

Άρα, οι διαφορές που σχετίζονται με θαλάσσια ζητήματα δεν μπορούν να επιλυθούν σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπονται σε αυτό.

Σύγκριση συμπεριφοράς Κίνας και Τουρκίας

Φαίνεται πως υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων στα Spratly Islands.
Η Κίνα πρέπει να επικαλεστεί κυριαρχία γιατί απέχουν 500 νμ από τις ακτές της.
Έτσι εξέδωσε άδειες για εξερεύνηση υδρογονανθράκων στα ανοικτά του Βιετνάμ, για να δημιουργήσει τετελεσμένα και, πιθανόν, «τοπικό έθιμο» (regional custom).

Παρόμοια τακτική ακολουθεί και η Τουρκία. Στον σχετικό χάρτη αποτυπώνονται οι απαιτήσεις της Τουρκίας σε σχέση με τους υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου.
Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τη δυνατότητα των νήσων να παράγουν πλήρεις θαλάσσιες ζώνες όταν βρίσκονται απέναντι σε μεγαλύτερες ηπειρωτικές ακτές και θεωρεί πως αποτελούν «ειδικές περιστάσεις» που δικαιολογούν παρεκκλίσεις από την αρχή της μέσης γραμμής/ ίσης απόστασης.
Τα θαλασσοτεμάχια για τα οποία η Τουρκία έχει παραχωρήσει άδειες καταλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος των θαλασσίων υδάτων της περιοχής, παραβλέποντας τα δικαιώματα των νησιών του νοτιοανατολικού Αιγαίου και της Κύπρου σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.

Ακόμη κι αν το κατεχόμενο από τον τουρκικό στρατό τμήμα της βόρειας Κύπρου ήταν ξεχωριστό κράτος, οι αξιώσεις νοτίως της Κύπρου είναι παντελώς αστήρικτες

Τον Μάιο του 2014 η Κίνα τοποθέτησε πλατφόρμα και διεξήγαγε ερευνητικές γεωτρήσεις σε θαλάσσια περιοχή μεταξύ 133 ν.μ και 156 ν.μ. από τις ακτές του Βιετνάμ
ισχυρίζεται πως στον συγκεκριμένο θαλάσσιο χώρο έχει κυριαρχικά δικαιώματα που εκπηγάζουν από την κυριαρχία της επί του νησιωτικού σχηματισμού Triton ... δεν φαίνεται να πληροί τις προϋποθέσεις του Άρθρου 121 της Σύμβασης ΔΘ, για να θεωρηθεί νησί με πλήρη δικαιώματα ... η κινεζική πλατφόρμα αποχώρησε από την περιοχή τον Ιούλιο του 2014 ... τέλη Ιουνίου 2015, η Κίνα έστειλε εκ νέου πλατφόρμα σε διαφορετική περιοχή στα ανοικτά του Βιετνάμ

Παρόμοια περιστατικά δημιουργούν και οι Τούρκοι

• 2008 το νορβηγικό ερευνητικό σκάφος Malene Ostervold,
• 2014 σκάφος Barbaros σεισμικές έρευνες Δ/ΒΔ Κύπρου
• τοποθέτηση πλατφόρμας πετρελαίου στα ανοικτά της Αττάλειας

Το ζήτημα της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου

Οι ενστάσεις της Κίνας αφορούν στο γεγονός ότι το Δικαστήριο είναι αναρμόδιο να εκδικάσει την υπόθεση

Σε μια σημαντική του παρατήρηση το Δικαστήριο ανέφερε ότι ούτε η επαναλαμβανόμενη επιμονή ενός κράτους υπέρ μιας ατελεύτητης διαπραγμάτευσης ούτε η μη εξάντληση των διπλωματικών διαπραγματεύσεων μπορούν να εμποδίσουν την προσφυγή στις διαδικασίες του μηχανισμού επίλυσης διαφορών της Σύμβασης ΔΘ

Απόφαση Διαιτητικού Δικαστηρίου επί της ουσίας στην υπόθεση Φιλιππίνες εναντίον Κίνας

εξέδωσε την απόφασή του επί της ουσίας στις 12 Ιουλίου 2016:

• προέβη για πρώτη φορά σε εκτενή ανάλυση του Άρθρου 121§3 Σύμβασης ΔΘ ... πότε ένας νησιωτικός σχηματισμός θεωρείται βράχος
• αποσαφήνισε τις έννοιες του «ιστορικού τίτλου» και «ιστορικών δικαιωμάτων», 
• καθόρισε πότε η παρέμβαση ξένου κράτους στις δραστηριότητες ενός άλλου σε σχέση με την εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών του πόρων (ζώντων και μη ζώντων), 
• ποια η ευθύνη των κρατών για την καταστροφή του θαλάσσιου περιβάλλοντος, 
• για την τοποθέτηση εξεδρών άντλησης πετρελαίου από ένα κράτος στην υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ ενός άλλου, 
• για τις επικίνδυνες μανούβρες σκαφών και οι συμπεριφορές που δύνανται να επιδεινώσουν μια διαφορά.

Θέματα δικαιοδοσίας

Καθορίστηκαν θέμα δικαιοδοσίας του δικαστηρίου.

Τα ιστορικά δικαιώματα της Κίνας και η διακεκομμένη γραμμή των εννιά σημείων (nine- dashline)

η Κίνα ισχυρίζεται ότι έχει κυριαρχία εφ’ όλων εντός της διακεκομμένης γραμμής ... στηρίζει αυτές τις απαιτήσεις σε «ιστορικά δικαιώματα» ... όχι όμως «ιστορικό τίτλο» ... το Δικαστήριο έκρινε ότι κάτι τέτοιο δεν το εμποδίζει από το να εκδικάσει την υπόθεση

το Δικαστήριο αποφάσισε ότι δεν μπορούν να διατηρηθούν «ιστορικά δικαιώματα» μετά τη θέση σε ισχύ της Σύμβασης ΔΘ .. συνακόλουθα, οι αξιώσεις ... δεν είναι συμβατές με τη Σύμβαση ΔΘ, ...κι έτσι η διακεκομμένη γραμμή δεν παρέχει νομική βάση 

 Με άλλα λόγια, δεν μπορεί ένα κράτος να διεκδικεί «ιστορικά δικαιώματα» επί των φυσικών πόρων (ζώντων και μη ζώντων) μέσα στις θαλάσσιες ζώνες ενός άλλου.

Καθεστώς νησιωτικών σχηματισμών στη ΝΣΘ

Ένα από τα πιο σημαντικά κενά στην ερμηνεία της Σύμβασης ΔΘ ήταν εκείνο που σχετίζεται με το Άρθρο 121§3 Σύμβασης ΔΘ ... με μια μακροσκελή ανάλυση (παρ. 473-553)

Επίσης  λόγω της εκτεταμένης τεχνητής ενίσχυσης βράχων, σκοπέλων και υφάλων από πλευράς Κίνας, ... το Δικαστήριο σημείωσε ότι η κρίση του για τον χαρακτηρισμό αυτών των σχηματισμών θα στηριχθεί στην κατάσταση που βρίσκονταν προτού επισυμβεί ανθρώπινη παρέμβαση.

Ανέλυσε πλήρως το Α. 121 νήσοι, βράχοι, κτλ. ... ότι το μέγεθος δεν είναι αποφασιστικής σημασίας για τη διαπίστωση ότι ένας σχηματισμός είναι νησί ... καταρρίπτοντας τα κριτήρια που είχε θέσει η Τουρκία ένεκα της διαμάχης με την Ελλάδα ... επιβεβαιώνοντας την απόρριψη αυτού του κριτηρίου από την Τρίτη Συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο Θάλασσας (1973-1982)

Η παρεμπόδιση της άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων των Φιλιππίνων στην υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ της από την Κίνα

Για την Κίνα το ότι διαμαρτυρήθηκε ή/και προέβη σε ενέργειες για παρεμπόδιση δραστηριοτήτων από πλευράς Φιλιππίνων

 Στην εξέταση των ισχυρισμών των Φιλιππινών.

• κανένα κράτος δεν μπορεί να παρεμποδίσει ένα άλλο από το να ασκήσει τα κυριαρχικά του δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας του
• οι ανακοινώσεις διεκδίκησης της Κίνας δεν αποτελούσαν παραβίαση της Σύμβασης ΔΘ
• το παραπάνω θα ήταν διαφορετικό αν η Κίνα ενεργούσε κακόπιστα, δηλαδή έπειθε τις Φιλιππίνες να αποποιηθούν των δικαιωμάτων τους με κεκαλυμμένες απειλές και διπλωματικό εξαναγκασμό
• η ενέργεια παρεμπόδισης και εκδίωξης κινεζικών περιπολικών ... συνιστούσε παραβίαση του Άρθρου 77 Σύμβασης ΔΘ, το οποίο αποτελεί εθιμικό δίκαιο κι έτσι δεσμεύει και μη συμβαλλόμενα μέρη στη Σύμβαση ΔΘ, όπως η Τουρκία.

Περαιτέρω το δικαστήριο έκρινε:

• τα δικαιώματα ξένων χωρών δεν περιλαμβάνουν παρεμπόδιση
• η απαγόρευση αλιείας είναι καταστρατήγηση του Άρθρου 56 Σύμβασης ΔΘ, που είναι και εθιμικός κανόνας

Παράλειψη Κίνας να εμποδίσει Κινέζους ψαράδες από το να εκμεταλλεύονται ζώντες πόρους των Φιλιππίνων

Το Δικαστήριο έκρινε ότι 

• κινέζοι ψαράδες αλίευαν σε περιοχές που, τελικά, εμπίπτουν στην ΑΟΖ των Φιλιππίνων, 
• τα κινεζικά αλιευτικά συνοδεύονταν από κυβερνητικά σκάφη,
• οι δραστηριότητες οργανώθηκαν και συντονίστηκαν από την κυβέρνηση της Κίνας.

Εν κατακλείδι η Κίνα απέτυχε να επιδείξει την προσήκουσα επιμέλεια κατά παράβαση του Άρθρου 58§3 Σύμβασης ΔΘ με το να μην εμποδίσει την παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων των Φιλιππίνων επί των ζώντων πόρων της ΑΟΖ της.

Προστασία και διατήρηση θαλάσσιου περιβάλλοντος

... (κείμενο για συμπλήρωση)

Κατασκευή και τοποθέτηση τεχνητών νήσων, εγκαταστάσεων και κατασκευασμάτων

Το Δικαστήριο επαναβεβαίωσε το αποκλειστικό δικαίωμα παρακτίων κρατών να επεμβαίνουν με κατασκευές στην υφαλοκρηπίδα/ ΑΟΖ τους. Άλλο κράτος όμως πρέπει να ζητήσει άδεια.

Αυτό θα ισχύσει αν η Τουρκία εγκαταστήσει εξέδρα φυσικού αερίου στην υφαλοκρηπίδα/ ΑΟΖ της Κύπρου, αλλά δεν παραβιάζει το διεθνές δίκαιο.

Εάν, όμως, η Τουρκία προχωρήσει σε γεωτρήσεις, τότε θα έχει παραβιάσει τα αποκλειστικά δικαιώματα της Κύπρου στην έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, σύμφωνα με το Άρθρο 77 Σύμβασης ΔΘ, το οποίο αποτελεί εθιμικό κανόνα.

Ευθύνη για πρόκληση κινδύνου σύγκρουσης σκαφών

Η Κίνα προέβη σε επικίνδυνους ελιγμούς σκαφών ακτοφυλακής δημιουργώντας κίνδυνο σύγκρουσης. 

Άρα η Κίνα παραβίασε τη Σύμβαση περί των Διεθνών Κανονισμών για την Αποφυγή Συγκρούσεων στη Θάλασσα (COLREGs) και το Άρθρο 94 Σύμβασης ΔΘ.

Αυτό δύναται να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση επικίνδυνων ελιγμών από πλευράς τουρκικών σκαφών για εκφοβισμό ερευνητικών πλοίων που ενεργούν για λογαριασμό της Κύπρου

Επιδείνωση της διαφοράς εκκρεμούσης της διαιτητικής διαδικασίας

Η Κίνα συνέχισε τις δραστηριότητες παρά την έναρξη της διαιτητικής διαδικασίας.

Σύμφωνα με τη γενική υποχρέωση που υπάρχει στο διεθνές δίκαιο, οι διάδικοι σε μια υπόθεση πρέπει να απέχουν από ενέργειες που δύνανται να επιδεινώσουν τη διαφορά ενόσω εκκρεμεί η διαδικασία.

Το Δικαστήριο το θεώρησε ως παράγοντα που επιδείνωσε τη διαφορά.

Κάτι τέτοιο θα ισχύσει σε περίπτωση που η Κύπρος προσφύγει σε κάποιο διεθνή μηχανισμό επίλυσης διαφορών εναντίον της Τουρκίας (ή/και άλλου κράτους) και η τελευταία συνεχίσει να προβαίνει σε προκλητικές ενέργειες εκκρεμούσης της διαδικασίας. 

Επίλογος

Υπάρχουν πολλές ομοιότητες με την Ανατολική Μεσόγειο σε σχέση με τις υπέρμετρες αξιώσεις των δύο μεγάλων δυνάμεων σε κάθε περιοχή
Οι Φιλιππίνες εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός ότι η Κίνα είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση ΔΘ κι έτσι προσέφυγαν στους δικαιοδοτικούς μηχανισμούς αυτής.
Αντιθέτως, η Τουρκία δεν είναι μέρος στη Σύμβαση ΔΘ και αρνείται να υπαχθεί στη δικαιοδοσία διεθνών μηχανισμών επίλυσης διαφορών.
Ωστόσο, η απόφαση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των επιχειρημάτων της Κύπρου απέναντι στις έκνομες ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και επιβεβαιώνει πως η Κύπρος δύναται και οφείλει να δρα εντός του πλαισίου του διεθνούς δικαίου, για να διαφυλάξει τα δικαιώματά της.

Του Νικόλα Ιωαννίδη
Υποψήφιου Διδάκτορα Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου, University of Bristol

Πηγή:

• Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΦΙΛΙΠΠΙΝΕΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΚΙΝΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ – ΟΝΗΣΙΛΟΣ
• Περιοδικό «ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ» Τεύχος 37/2016

Λέξεις εντοπισμού: ΑΟΖ::